Tuesday, November 12, 2013

अभ्यासातून उंचावत गेला ऊस उत्पादनाचा आलेख

एकरी 30 टन ऊस उत्पादनापासून सातत्याने अभ्यास आणि सुधारणांच्या माध्यमातून काले (ता. कऱ्हाड, जि. सातारा) येथील प्रदीप आणि प्रमोद शांताराम पाटील या भावंडांनी उसाचे 42 गुंठ्यांत 121 टन 750 किलो उत्पादन घेतले आहे. अभ्यासातून सुधारणा होत चढत गेलेला त्यांचा आलेख अन्य शेतकऱ्यांनाही मार्गदर्शक ठरू शकेल. हेमंत पवार 
काले (ता. कऱ्हाड, जि. सातारा) येथील शांताराम पाटील हे पोलिस खात्यामध्ये नोकरीस होते. घरी दहा एकर शेती; मात्र नोकरीमुळे घरच्या शेतीकडे लक्ष देता येत नव्हते. म्हणून 32 वर्षांपूर्वी नोकरी सोडून ते पूर्णवेळ शेती करू लागले. पारंपरिक पद्धतीने शेती करत असल्याने ऊस शेती फारशी परवडत नव्हती. त्यांची मुले प्रदीप आणि प्रमोद शेतीत लक्ष देऊ लागले. त्यांनी वडिलांच्या सूचनेनुसार हळूहळू शेतीमध्ये सुधारणा राबविण्यास सुरवात केली. अन्य लोकांना उसाचे अधिक उत्पादन मिळते, मग आपल्याला का नाही? या प्रश्‍नातून शेतीतील माती, पाणी, खते वापर यांचा अभ्यास सुरू केला, त्यासाठी विविध लोकांचे मार्गदर्शन मिळाले. हळूहळू ऊस पिकाचे तंत्र त्यांना उमगत गेले. कष्ट तर ते आधीपासून करतच होते, उत्पादनातही लक्षणीय वाढ होत गेली. 2012 मध्ये 42 गुंठे क्षेत्रातून 121 टन 750 किलो ऊस उत्पादन त्यांनी घेतले आहे, त्याच पिकात घेतलेल्या आंतरपीक सोयाबीनचे 15 क्विंटल उत्पादन मिळाले आहे. 

असा आहे ऊस शेतीचा चढता आलेख वर्ष --ऊस जात --लागवडीची पद्धत व काय सुधारणा केल्या-- एकरी उत्पादन (टनामध्ये) 
1) 1981-- को 740 --पारंपरिक पद्धतीने लागवड - तीन फुटी सरी - ओरंबा पद्धत, तीन डोळ्यांच्या कांडीची सहा इंचावर लागवड --30 टन. 
2) 1998-- को 7219 --पारंपरिक पद्धतीमध्ये बदल केला. - शेतामध्ये विहीर घेतली. चार फुटी सरी ठेवली. दोन डोळे ऊस कांडीची सहा इंचांवर लागवड, सरी ओरंबा पद्धत, --50 ते 60 टन. 
3) 2001-- फुले 265 -- लागवड तंत्रज्ञानात सुधारणा- चार फुटी सरी व एक डोळ्याच्या कांडीची 1.25 फुटांवर लागवड, माती परीक्षण केले तरी खताचे प्रमाण अधिक असे, शुद्ध बियाणे विद्यापीठ किंवा ऊस संशोधन केंद्रातून आणून स्वतःसाठी पाच गुंठे क्षेत्रावर रोपवाटिका करण्यास सुरवात --70 टन. 
4) 2005-- फुले 265-- मातीमध्ये सुधारणा करण्यासाठी सेंद्रिय खताचे प्रमाण वाढवले. हिरवळीची खते ताग- धैंचा लागवड, चार फुटी सरी व एक डोळा कांडी 1.25 फुटावर लागवड, माती परीक्षणानुसार पहारीने खते देणे, पट्ट्यामध्ये सोयाबीनचे आंतरपीक एकरी पाच क्विंटल उत्पादन --ऊस उत्पादन 80 टनांपर्यंत पोचले. 
5) 2008 -- फुले 265-- एक डोळा पद्धत, चार फुटी सरी व दोन रोपांतील अंतर दोन फूट, जैविक खते व कीडनाशकांची कांडी प्रक्रिया करण्यास सुरवात-- मजूर टंचाईमुळे खते पहारीऐवजी पॉवर टिलरच्या साह्याने मातीआड करणे. -- 100 टन 
6) 2009 -- फुले 265-- प्लॅस्टिक पिशवीत एक डोळा रोपे तयार करण्यास प्रारंभ, 4.25 फुटी सरी व दोन रोपांतील अंतर दोन फूट-- 105 टन. 
7) 2012-- को 86032 --4.50 फुटी सरी व दोन रोपांतील अंतर 2.25 फूट, पट्ट्यामध्ये सोयाबीन आंतरपीक एकरी 15 क्विंटल उत्पादन --एकरी 116 टन. (42 गुंठ्यांत 121 टन 750 किलो) 

2012 मधील ऊस पिकाचे नियोजन - प्रदीप पाटील यांनी सांगितल्याप्रमाणे, 
- एप्रिल महिन्यात नांगरट केली. शेत एक महिना उन्हात दिले. किडींचे अवशेष आणि तणांचे त्यामुळे नियंत्रण होते. 
- त्यानंतर घरचे सहा ट्रॉली शेणखत शेतामध्ये टाकून पुन्हा नांगरट केली. मे महिन्यात ट्रॅक्‍टरच्या साहाय्याने साडेचार फूट रुंदीच्या सऱ्या सोडल्या. माती परीक्षण अहवालानुसार युरिया, सिंगल सुपर फॉस्फेट, पोटॅश, निंबोळी पेंड, करंज पेंड व सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचा लागणीपूर्व बेसल डोस दिला. 
- को - 86032 या वाणाचे बेणे पाडेगाव येथील ऊस संशोधन केंद्रातून आणून पाच गुंठे क्षेत्रावर दहा महिने वाढवले होते. या बेण्याच्या एक डोळा कांड्या तयार करून घेतल्या. 
- या कांड्यांवर प्रथम कीडनाशकाची बीजप्रक्रिया केली. कांड्या 15 मिनिटे वाळल्यानंतर ऍसेटोबॅक्‍टर, ऍझेटोबॅक्‍टर आणि ट्रायकोडर्मा, पीएसबी, गूळ अर्धा किलो, बेसनपीठ एक किलो, गोमूत्र पाच लिटर, चुना, शेण वीस किलो यांची जैविक प्रक्रिया केली. 
- सव्वादोन फूट अंतरावर एक कांडी प्रमाणे एकरी सहा हजार पाचशे कांड्या लावण्यात आल्या. बेसल डोस देऊन घेतला. काही दिवसांनंतर फुटवे फुटण्यास सुरवात झाली. 
- लागणीनंतर एक महिन्याने युरिया पन्नास किलो, पोटॅश शंभर किलो आणि सुपर फॉस्फेटच्या गोळीची दोनशे किलो असा पहिला डोस दिला. दोन महिन्यांनी दुसरा हप्ता दिला. 
- अडीच महिन्यांनंतर बाळबांधणी करून ताग मध्यभागी टाकला. 
- या दरम्यान उसावर 19-19-19 हे 100 ग्रॅम, कीटकनाशक 20 मि.लि. आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्ये 100 मि.लि. ही पहिली, 12-61-0 खत 100 ग्रॅम, कीटकनाशक 20 मि.लि. व सूक्ष्म अन्नद्रव्ये 100 मि.लि. ही दुसरी, तर 12-61-0 खत 100 ग्रॅम, 19-19-19 हे 100 ग्रॅम पाण्यामध्ये मिसळून तिसरी फवारणी केली. ताग फुलोऱ्यात येण्यापूर्वी मोठी भर देण्याच्या वेळी ताग उपटून सरीमध्ये गाडला. 
- त्यानंतर डीएपी 100 किलो, पोटॅश पन्नास किलो, युरिया 90 किलो असा खतांचा तिसरा डोस दिला. 
- एनपीके आणि सूक्ष्मद्रव्यांच्या दोन फवारण्या घेतल्या. 
- दरम्यान बीजप्रक्रियेसारखीच जैविक घटकांची स्लरी टप्प्याटप्प्याने देण्यात आली, त्यामुळे पाने जाड व रुंद झाली. 
- चार महिन्यांचा कालावधी झाल्यानंतर पहिल्यांदा ऊस भांगलून व कुळवून घेतला.
- ऊस पाच महिन्यांचा झाल्यानंतर 10-26-26 खत 200 किलो, युरिया 100 किलो आणि निंबोळी पेंड 200 किलो याचा चौथा हप्ता दिला. 
- त्यानंतर लगेच 19-19-19, 12-61-0 आणि 0-0-50 प्रत्येकी एक किलो 350 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करून घेतली. 
- या वेळेपर्यंत उसाची उंची, कांड्यांची संख्या आणि जाडी वाढली. त्यानंतर मजुरांकडून उसाचा पाला काढून तो एका आड एक सरीत घातला. 
- त्यानंतर एक महिन्यानंतर 50 किलो युरिया आणि पन्नास किलो पोटॅश पाला नसलेल्या एका आड एक सरीत टाकला. 
- मोठ्या बांधणीनंतर 20 दिवसांनी 15 पोती जैविक खत मिसळलेले कंपोस्ट घातले. 
- त्यानंतर उसाला खत टाकणे बंद करून 35 लिटर गोमूत्र 300 लिटर पाण्यात मिसळून ठिबकद्वारे दिले. 
- ऊस अकरा महिन्यांचा झाल्यानंतर खते देणे पूर्णपणे बंद केले. जानेवारीमध्ये उसाला तोड आली. 
- नियोजनबद्ध आणि काटेकोर नियोजन केल्यामुळे एकरी 116 टन उसाचे उत्पादन मिळाले. 

सोयाबीनचे आंतरपीक उसामध्ये वरंब्यावरती एका ओळीत सोयाबीन लागण केली. सोयाबीनसाठी स्वतंत्र खते टाकली नाहीत. त्यातून 105 दिवसांत 42 गुंठ्यांतून 15 क्विंटल सोयाबीन झाले. 

जमा- खर्च मशागतीसाठी ट्रॅक्‍टर भाडे तीन हजार 200 रुपये, ऊस बियाण्यासाठी तीन हजार 600 रुपये, सोयाबीन बियाण्यासाठी 400 रुपये, लागण करण्यासाठी दोन हजार रुपये, भांगलण व मशागतीसाठी सात हजार 900 रुपये, रासायनिक खतांसाठी 11 हजार 300 रुपये, द्रवरूप खतासाठी तीन हजार 440 रुपये, ठिबक सिंचन संचासाठी सहा हजार रुपये, पाला काढण्यासाठी चार हजार रुपये व पाण्यासाठी सहा हजार रुपये असा 42 गुंठ्यांसाठी एकूण 45 हजार 840 रुपये खर्च आला. 
ऊस उत्पादन 121.750 टन उसाचे प्रति टन दोन हजार 500 रुपयांच्या हप्त्याप्रमाणे तीन लाख चार हजार 375 आणि सोयाबीनच्या 15 क्विंटलमधून दोन हजार 350 रुपये दराने 35 हजार 250 रुपये मिळाले. 

मार्गदर्शन ठरले उपयुक्त "ऍग्रोवन'मधील ऊस शेतीसंदर्भातील लेख व माहिती तंतोतंत खरी ठरते, याची प्रचिती येत गेली. ऊस पिकाविषयी माहिती व कृषी विभागाचे अधिकारी एम. एस. यादव, सुजय पवार, शशिकांत मोहिते, शिवाजी बाबर, यशवंतराव मोहिते कृष्णा सहकारी साखर कारखान्यातील सर्कल अधिकारी अजय दुपटे यांचे मार्गदर्शन मिळाले. साखर कारखान्याचे चेअरमन अविनाश मोहिते यांनी प्रोत्साहन यामुळे दरवर्षी अधिक उत्पादन घेण्याचा हुरूप वाढत गेल्याचे प्रदीप पाटील यांनी सांगितले.

संपर्क - 
प्रदीप पाटील - 9860371052, 7588061352 
अजय दुपटे - 9850608309

No comments:

Post a Comment